Met fieldlabs en innovatieprogramma’s helpen overheden en kennisinstellingen bedrijven en ondernemers om vernieuwende en zelfs revolutionaire producten sneller naar de markt te brengen. Producten en diensten die enerzijds maatschappelijke impact hebben en anderzijds de regionale en internationale economie aanzienlijk versterken. Na succesvolle programma’s voor de maakindustrie (SMITZH) en Energie & Klimaat volgden in 2020 ZorgTech en Agritech.
Een robot die ouders helpt bij het opvoeden van hun kinderen. Het klinkt futuristisch, maar de werkelijkheid ligt minder ver in de toekomst dan je denkt. In een fieldlab worden met zo’n opvoedrobot onderzoeken en testen gedaan om te zien hoe zorg en technologie elkaar kunnen versterken. Is dat dan nodig? Sommige ouders, zoals die met een verstandelijke beperking, hebben soms hulp nodig bij het nemen van beslissingen en het sensitief zijn bij het opvoeden. Professionele hulp van buitenaf is soms minder goed bereikbaar. Bovendien valt externe ondersteuning bij de ouders niet altijd in goede aarde. Ze kunnen bijvoorbeeld bevreesd raken dat ze het niet goed genoeg doen en daardoor hun kindje kwijtraken. Een opvoedrobot daarentegen oordeelt niet en is er altijd. “Een mooi voorbeeld hoe een fieldlab, een ondernemer en de zorg tot een innovatie komen waarmee je een oplossing biedt voor een maatschappelijk vraagstuk”, zegt Bas Vollebregt, wethouder Economie, Cultuur, Grondzaken & Vastgoed bij de gemeente Delft. Vollebregt is tevens portefeuillehouder Kennis & Innovatie bij de MRDH.
Bas Vollebregt, wethouder Economie bij gemeente Delft en portefeuillehouder Kennis & Innovatie bij de MRDH
Om de fieldlabs en ondernemers met innovatieve ideeën te ondersteunen, startten de 23 gemeenten binnen de metropoolregio vier innovatieprogramma’s met als thema’s (1) de maakindustrie, (2) energie & klimaat, (3) technologie in de zorg, en (4) technologie in de tuinbouwsector. “In deze programma’s kunnen ondernemers nieuwe producten in fieldlabs ontwikkelen en testen. Dat maakt het mogelijk producten sneller naar de markt te brengen. De vier gekozen thema’s zijn maatschappelijk relevant, dragen bij aan het leefklimaat in de metropoolregio en vertegenwoordigen ook nog eens de sterkste economische clusters in de regio. Bij het ontwikkelen en testen betrekken we bovendien ook de eindgebruiker, zodat de innovatie precies tegemoetkomt aan de wensen en behoefte voor die- of datgene waarvoor het is bedoeld.”
Voor de fieldlabs en de genoemde innovatieprogramma’s werken de MRDH, provincie Zuid-Holland, InnovationQuarter, TNO en Medical Delta (ZorgTech) samen. De MRDH financiert de eerste ronde en bekijkt welke partners de innovatie in een volgende ronde kunnen oppakken, zoals de provincie Zuid-Holland in ronde twee of zelfs TNO en het ministerie van Economische Zaken als een programma zover is om landelijk op te schalen. “Het in 2017 opgerichte SMITZH staat voor Smart Manufacturing: Industriële Toepassing in Zuid-Holland. Ondernemers in de maakindustrie kunnen er terecht met al hun vragen over automatisering, ketenintegratie en digitalisering van productie. Er is kennis van zaken beschikbaar over bijvoorbeeld 3D-printing, lasrobots, kunstmatige intelligentie, big data, sensoriek en digitale productie. De hulp bij de innovatie in de maakindustrie leidt tot het versterken van de concurrentiepositie van bedrijven en het innovatieve vermogen van de metropoolregio. Het programma bevindt zich in de vierde fase en heeft inmiddels een waarde van zo’n € 50 miljoen als je alle publieke en private investeringen bij elkaar optelt.”
Andere programma’s zijn nog pril, zoals ZorgTech en AgriTech. Beide programma’s startten afgelopen jaar. “Vooral ZorgTech toont z’n maatschappelijke relevantie. Het wordt een steeds grotere uitdaging om de zorg goed, met menselijke maat, efficiënt en effectief te organiseren. Innovaties kunnen daar uitstekend aan bijdragen”, concludeert Vollebregt. “Denk aan de opvoedrobot, maar ook aan een sensor waarmee je sneller een hartritmestoornis kunt signaleren. Of aan de slaapsensor onder het matras van een patiënt of cliënt (zie verderop het kader over BedSence). De slimme technologie die we bij het programma AgriTech stimuleren, moet ervoor zorgen dat onze tuinbouwsector koploper blijft op wereldniveau. De Greenport West-Holland heeft zich hier ook bij aangesloten.” AgriTech startte aan het einde van 2020. In 2021 moeten de eerste aanvragen voor innovatieprojecten binnenkomen.
“Een verzorgende op de nachtdienst in een verpleeghuis heeft zo’n dertig tot veertig bewoners onder haar hoede. Dat aantal kan binnen twintig jaar verdubbeld zijn; dus één verzorgende op tachtig bewoners. Door hoge werkdruk en inefficiënte werkprocessen kunnen er bij bewoners doorligwonden optreden, ondanks de goede verzorging. Met zoveel bewoners is het immers onmogelijk om overzicht te houden en iedereen de juiste zorg te bieden”, zegt Menno Gravemaker, oprichter van Momo Medical. Om te zien hoe het beter kan liep hij enkele nachtdiensten met de medewerkers mee.
Tot eind september 2020 was het voor de tweede keer mogelijk een voucher aan te vragen bij ZorgTech. Zorgorganisaties, technologiebedrijven en labs konden als gezamenlijk consortium hun project indienen voor de verdere ontwikkeling van een technologische oplossing voor de gezondheidszorg. In deze ronde kwamen 21 aanvragen binnen. Als uitvoerende partij bekijkt InnovationQuarter vervolgens welk van de consortia een voucher krijgt. Een voucher omvat een financiële bijdrage, begeleiding en publiciteit. Voor ZorgTech zijn in 2020 in totaal meer dan veertig aanvragen ingediend. “Let wel”, benadrukt Vollebregt, “het betreft altijd cofinanciering. Niemand krijgt zomaar geld; we dragen een deel van de kosten. De ondernemer of het bedrijf heeft er immers ook voordeel bij. Bovendien helpt cofinanciering om meer commitment te krijgen. En daarmee ook meer inzet om van het project een succesvol project te maken.”
De nieuwe economie biedt enorme kansen. Maar dat vraagt van bedrijven specifieke kennis van nieuwe technologieën, nieuwe klanten en nieuwe markten. Vooral voor ondernemers in het midden- en kleinbedrijf is het een hele klus om al die benodigde kennis in huis te halen. Gelukkig bieden innovatienetwerken rond specifieke sectoren of clusters hiervoor een oplossing. Dat doen ze in de vorm van fieldlabs: een faciliteit of omgeving met (fysieke) ruimte voor het ontwikkelen, testen, demonstreren en valideren van nieuwe technologieën, producten en innovaties. Denk aan 3D-printers die scheepsschroeven printen of aan robots die sneller en nauwkeuriger kunnen lassen. Met een fieldlab versterk je de regionale economie, help je maatschappelijke vraagstukken op te lossen en verbeter je de aansluiting van onderwijs op de arbeidsmarkt.
Zorgverleners maken elk nacht enkele rondes langs de kamers. Maar als drie keer per nacht iemand je kamer binnenstapt, is dat voor bewoners niet echt prettig. Bovendien kosten die rondes veel tijd, terwijl er meestal niets aan de hand is. “BedSense biedt daarop uitkomst. Het is een slaapsensor onder het matras die de zorgverleners helpt hun tijd effectiever te besteden. En het geeft de bewoners een betere nachtrust. De BedSense detecteert kleine en grotere bewegingen, van hartslag en ademhaling tot houdingsveranderingen. Daaruit valt veel informatie over het slaapritme af te leiden. Op een tablet of smartphone krijgt de zorgverlener een overzicht van alle kamers. Zo ziet hij of zij in één oogopslag wie er rustig slaapt, wie veel beweegt en wie te lang in dezelfde houding ligt. De BedSense laat verzorgenden als het ware door de deur heen kijken en waarborgt zo de veiligheid van bewoners.”
Gravemaker vroeg hulp bij ZorgTech om enerzijds na te gaan of de oplossing effectief is en anderzijds om de technologie verder te verbeteren. ZorgTech is het programma dat innovatie in de gezondheidszorg aanjaagt. Het stelde Gravemaker in staat om de BedSense in een pilotversie te testen en door te ontwikkelen. En om te werken aan de businesscase.
